Hướng dẫn chứng từ xuất khẩu về giấy chứng nhận xuất xứ trong Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EU)

1. Giấy tờ chứng minh xuất xứ EU khi nhập khẩu vào Việt Nam

Doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu hàng từ EU cần biết các chứng từ liên quan khi làm việc với Hải quan.

Các điều khoản liên quan:

– Nghị định thư xuất xứ EVFTA: Điều 15, Điều 19, Phụ lục VI

 – Cơ sở pháp lý của EU: Điều 68 UCC-IA, Điều 26 UCC

Điều 15 (1) (c) của Nghị định thư xuất xứ EVFTA quy định rằng các sản phẩm có xuất xứ từ EU khi nhập khẩu vào Việt Nam sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan của EVFTA khi nộp bản tuyên bố xuất xứ do các nhà xuất khẩu đăng ký tại cơ sở dữ liệu điện tử phù hợp với luật liên quan của EU sau khi EU đã thông báo cho Việt Nam rằng luật đó áp dụng cho các nhà xuất khẩu của mình. Ngoài ra, đoạn (c) cũng chỉ ra rằng thông báo đó có thể quy định rằng các điểm (a) và (b) sẽ không còn được áp dụng đối với EU.

EU đã thông báo cho Việt Nam vào ngày 8 tháng 4 năm 2020 rằng điểm (c) của Điều 15 (1) của Nghị định thư 1 của EVFTA sẽ được áp dụng kể từ ngày EVFTA có hiệu lực, và điểm (a) và điểm (b) của cùng đoạn sẽ không áp dụng. Do đó, các sản phẩm có xuất xứ từ EU khi nhập khẩu vào Việt Nam sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan của EVFTA khi nộp bản tuyên bố xuất xứ. Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1 và tờ khai xuất xứ sẽ không được cấp hoặc thực hiện tại EU để được hưởng ưu đãi thuế quan tại Việt Nam.

Tại EU, luật liên quan về đăng ký nhà xuất khẩu trong cơ sở dữ liệu điện tử, định nghĩa rằng cơ sở dữ liệu đó là Hệ thống nhà xuất khẩu đã đăng ký (REX), là Điều 68 UCC-IA, cụ thể là khoản 1 của Điều đó.

Điều 19 của Nghị định thư xuất xứ EVFTA quy định các điều kiện để đưa ra một tờ khai xuất xứ. Đoạn 6 của Điều đó xác định rằng:

"6. Các điều kiện để lập tờ khai xuất xứ nêu tại khoản 1 đến khoản 5 áp dụng những sửa đổi phù hợp đối với tuyên bố xuất xứ do nhà xuất khẩu đăng ký như quy định tại điểm 1 (c) và 2 (c) của Điều 15 (Yêu cầu chung )."

Do đó, các điều kiện để đưa ra tuyên bố về xuất xứ được quy định tại Điều 19 của Nghị định thư xuất xứ EVFTA.

* Hiệu lực đăng ký của các nhà xuất khẩu EU

Đăng ký của nhà xuất khẩu EU trong cơ sở dữ liệu REX theo Điều 26 UCC có hiệu lực trên toàn lãnh thổ hải quan của EU và do đó, số REX được chỉ định cho một nhà xuất khẩu có thể được sử dụng bất kể nơi sản phẩm được khai báo để xuất khẩu và nơi xuất khẩu thực sự đang diễn ra. Điều này có nghĩa là số REX có thể được sử dụng để xuất khẩu sản phẩm từ các Quốc gia Thành viên khác nhau chứ không chỉ từ Quốc gia Thành viên nơi nó được chỉ định.

Hơn nữa, vì dữ liệu đăng ký của các nhà xuất khẩu đã đăng ký không chỉ rõ quốc gia nơi thực hiện đăng ký, nên số đăng ký có thể được sử dụng trong bối cảnh của bất kỳ thỏa thuận / thỏa thuận nào mà hệ thống REX được áp dụng. Một nhà xuất khẩu đã có số REX cho mục đích xuất khẩu của mình sang các nước được hưởng GSP (cộng dồn song phương), ví dụ: sang Nhật Bản hoặc sang Canada, có thể sử dụng cùng số đó cho mục đích xuất khẩu của mình sang Việt Nam.

* Nội dung của tuyên bố về xuất xứ

Phụ lục VI của Nghị định thư xuất xứ EVFTA có nội dung của tờ khai xuất xứ, đề cập đến một ‘(số ủy quyền hải quan…)'. Chú thích 1 của Phụ lục đó đề cập đến số ủy quyền của nhà xuất khẩu được phê duyệt.

Đối với các nhà xuất khẩu EU xuất khẩu vào Việt Nam, số ủy quyền hải quan sẽ là số đăng ký (số REX) chứ không phải số ủy quyền của nhà xuất khẩu được chấp thuận

Đối với hàng hóa có xuất xứ tại EU, xuất xứ được nêu trong (2) là "EU".

Như đã nêu tại điểm 1.2 (Áp dụng hệ thống REX), EU đã thông báo cho Việt Nam rằng khoản (c) của Điều 15 (1) được áp dụng kể từ khi EVFTA có hiệu lực và các khoản (a) và (b) sẽ không được áp dụng . Đoạn (b) đó liên quan đến việc khai báo xuất xứ của bất kỳ nhà xuất khẩu nào đối với các lô hàng có tổng giá trị không vượt quá 6.000 euro.

Tuy nhiên, theo Điều 68 (4) UCC-IA, nhà xuất khẩu không phải là nhà xuất khẩu đã đăng ký có thể hoàn thành chứng từ xuất xứ cho mỗi lô hàng có tổng trị giá không quá 6000 euro.

Trong trường hợp như vậy, chú thích 1, Phụ lục VI của Nghị định thư xuất xứ EVFTA quy định rằng các từ trong ngoặc liên quan đến ‘(Số đăng ký…)' trong tuyên bố về xuất xứ sẽ bị bỏ qua hoặc để trống.

* Chữ ký của một tuyên bố về xuất xứ

Theo Điều 19 (4):

– Tuyên bố về xuất xứ của các nhà xuất khẩu đã đăng ký không cần phải ký;

– Tuyên bố về xuất xứ do nhà xuất khẩu chưa đăng ký (tức là đối với lô hàng có giá trị dưới 6.000 euro) phải có chữ ký của nhà xuất khẩu trên bản thảo. Do đó, nhà nhập khẩu tại Việt Nam phải cung cấp chứng từ gốc có tuyên bố xuất xứ hàng hóa.

2. Giấy tờ chứng minh xuất xứ EU khi nhập khẩu vào Việt Nam

Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam xuất hàng sang thị trường EU cần biết các chứng từ liên quan khi làm việc với Hải quan.

Các điều khoản liên quan:

– Nghị định thư xuất xứ EVFTA: Điều 13, 15, 19, Phụ lục VI, Phụ lục VII

 – Cơ sở pháp lý của EU: Điều 69 UCC-IA

Các luật liên quan tại Việt Nam:

– Nghị định 31 năm 2018 hướng dẫn thủ tục xin C / O

–  Thông tư số 5 năm 2018 của Bộ Công Thương hướng dẫn cách cung cấp hồ sơ, chứng từ chứng minh xuất xứ hàng hóa

–  Thông tư số 11/2020 / TT-BCT về quy tắc xuất xứ trong EVFTA do Bộ Công Thương ban hành ngày 15/6/2020 và có hiệu lực từ ngày 1/8/2020

Điều 15 (2) quy định các bằng chứng xuất xứ hợp lệ để các sản phẩm có xuất xứ tại Việt Nam được hưởng lợi từ EVFTA, khi nhập khẩu tại EU. Vì Việt Nam chưa thông báo cho EU về việc áp dụng Điều 15 (2) (c), Điều 15 (2) (a) và (b) sẽ được áp dụng kể từ khi hiệp định có hiệu lực.

Do đó, giấy tờ chứng minh xuất xứ áp dụng đối với hàng hóa có xuất xứ tại Việt Nam là:

– Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1 (Điều 15 (2) (a))

– Một bản kê khai xuất xứ của bất kỳ nhà xuất khẩu nào đối với các lô hàng có tổng trị giá được xác định trong luật pháp quốc gia của Việt Nam và không được vượt quá 6.000 euro (Điều 15 (2) (b)).

Luật pháp quốc gia Việt Nam quy định ngưỡng cho phép bất kỳ nhà xuất khẩu nào tuyên bố xuất xứ mà không cần phải là nhà xuất khẩu được chấp thuận là 6.000 euro.

* Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1

Mẫu giấy chứng nhận xuất xứ EUR.1 được nêu trong Phụ lục VII của Nghị định thư xuất xứ EVFTA (‘Giấy chứng nhận xuất xứ – certificate of movement').

Cơ quan chịu trách nhiệm cấp chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1 theo EVFTA là Bộ Công Thương (MoIT). Xin nhắc lại, giấy chứng nhận xuất xứ Mẫu A do VCCI (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) cấp là dùng để hưởng ưu đãi GSP.

Nhà xuất khẩu Việt Nam phải nộp đơn điện tử để được cấp giấy chứng nhận, cung cấp tất cả các tài liệu hỗ trợ bắt buộc. Sau đó, chứng chỉ được in, đóng dấu và ký bằng tay và cung cấp cho nhà xuất khẩu trên giấy. Nhà xuất khẩu cũng sẽ ký chứng chỉ bằng tay, sẽ không có chữ ký điện tử. Chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1 sau đó trông giống như một chứng chỉ truyền thống chứ không phải là một chứng chỉ điện tử..

* Hồi tố về xuất xứ

Để áp dụng các biện pháp chuyển tiếp tại Điều 38, các nhà xuất khẩu tại Việt Nam có thể phải đề nghị Bộ Công Thương cấp hồi tố giấy chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1, và phải cung cấp đầy đủ các chứng từ cần thiết.

Thủ tục để được Bộ Công Thương truy hồi chứng chỉ cũng giống như thủ tục lấy chứng chỉ tại thời điểm xuất khẩu.

Ngay cả khi Giấy chứng nhận xuất xứ Mẫu A đã được VCCI cấp tại thời điểm xuất khẩu hàng hóa từ Việt Nam, các nhà xuất khẩu có thể thay đổi, chuyến thành xuất khẩu hàng hóa vào EU theo FTA thay vì theo GSP. Trong trường hợp đó, nhà xuất khẩu tại Việt Nam sẽ phải nộp đơn lên Bộ Công Thương để cấp lại giấy chứng nhận xuất xứ EUR.1 nếu muốn sử dụng các ưu đãi thuế quan của EVFTA.

Nhà xuất khẩu có thể xin giấy chứng nhận xuất xứ EUR 1 ngay cả trong trường hợp chứng chỉ xuất xứ Mẫu A đã được cấp tại thời điểm xuất khẩu và ngay cả khi giấy chứng nhận xuất xứ Mẫu A đó đã được sử dụng (thậm chí một phần) để nhập khẩu hàng hóa liên quan đến EU. Tại EU, một nhà nhập khẩu có thể nộp đơn xin hoàn trả / miễn trừ theo Điều 117 của Bộ luật Hải quan Liên minh, cung cấp bằng chứng rằng hàng hóa đủ điều kiện để được hưởng ưu đãi theo FTA.

* Khai báo xuất xứ

Phụ lục VI của Nghị định thư xuất xứ EVFTA quy định nội dung của tờ khai xuất xứ.

Chú thích 1 của Phụ lục đó nêu rõ rằng khi nhà xuất khẩu được chấp thuận không thực hiện tờ khai xuất xứ thì các từ trong ngoặc đơn sẽ bị bỏ qua hoặc để trống.

Bất kỳ nhà xuất khẩu Việt Nam nào cũng có thể tuyên bố xuất xứ (tự chứng nhận xuất xứ) theo Điều 15 (2) (b), cho một lô hàng có giá trị không vượt quá 6000 euro. Do đó, không có số đăng ký của nhà xuất khẩu được chấp thuận trong tờ khai xuất xứ.

Theo quy định tại Điều 19 (4) của Nghị định thư xuất xứ EVFTA, các tờ khai xuất xứ của nhà xuất khẩu tại Việt Nam phải có chữ ký của nhà xuất khẩu trên văn bản. Do đó, bản gốc của tài liệu cần được cung cấp cho nhà nhập khẩu ở EU và nộp cho cơ quan hải quan EU, nếu được yêu cầu.

Nhà nhập khẩu muốn hưởng lợi từ EVFTA thì phải chỉ ra một mã tương ứng với bằng chứng xuất xứ mà họ đang sử dụng.

+ Đối với chứng nhận xuất xứ mẫu EUR.1, mã là N954.

+ Đối với tờ khai/tuyên bố xuất xứ, mã là U162 ("Tờ khai hóa đơn hoặc tờ khai xuất xứ được lập trên hóa đơn của bất kỳ nhà xuất khẩu nào hoặc bất kỳ tài liệu thương mại nào khác không theo khuôn khổ GSP và EUR-MED cho tổng giá trị sản phẩm có xuất xứ không quá 6000 EUR ").

* Thay thế bằng chứng xuất xứ

Điều 69 UCC-IA đưa ra quy định về việc thay thế các bằng chứng xuất xứ trong trường hợp gửi hàng trở lại EU theo EVFTA. Không giống GSP (Điều 101 UCC IA), không thể thay thế bằng chứng xuất xứ được cấp trong khuôn khổ EVFTA khi hàng hóa được tái vận chuyển từ / đến Na Uy / Thụy Sĩ.

Nếu hàng hóa có xuất xứ tại Việt Nam xuất khẩu theo EVFTA quá cảnh qua Na Uy hoặc Thụy Sĩ thì vẫn có thể tái vận chuyển sang EU, nhưng trong trường hợp đó các nước đó được coi là nước quá cảnh và điều khoản không thay đổi của EVFTA phải được tôn trọng. (Điều 13 Nghị định thư xuất xứ EVFTA). Người tái gửi hàng tại Na Uy hoặc Thụy Sĩ không được thay thế bằng chứng xuất xứ do nhà xuất khẩu Việt Nam cấp cho hoặc xuất ra.

Tương tự, nếu hàng hóa có xuất xứ tại Việt Nam và xuất khẩu theo EVFTA quá cảnh tại EU và được tái vận chuyển đến Na Uy hoặc Thụy Sĩ, người tái gửi hàng tại EU không được thay thế bằng chứng xuất xứ do nhà xuất khẩu Việt Nam cấp hoặc xuất cho.

Trong thời gian GSP vẫn áp dụng đối với Việt Nam, việc thay thế bằng chứng xuất xứ tại EU, Na Uy hoặc Thụy Sĩ đối với hàng hóa có xuất xứ tại Việt Nam vẫn có thể thực hiện được nhưng chỉ đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam theo GSP và không theo EVFTA.

Nguyễn Thị Thắng