Chữ ký số và ký số từ xa, điều kiện để số hóa thành công tại Việt Nam

Mặc dù tiềm năng còn rất lớn nhưng các công cụ xác thực chữ ký số của người dân, doanh nghiệp vẫn còn hạn chế đã khiến cho việc triển khai số hóa quốc gia, số hóa nền kinh tế bị chậm lại với những kết quả khiêm tốn so với mục tiêu đã đặt ra. Giải pháp ký số thuận lợi, an toàn và có tính pháp lý cao sẽ tạo ra bước đà cho kinh tế - xã hội phát triển nhanh, mạnh mẽ trong thời gian tới.

Kết quả chuyển đổi số dịch vụ công vẫn còn khiêm tốn

Tại hội thảo “Chữ ký số - Công dân số - Chìa khóa thành công” do VNPT tổ chức trực tuyến mới đây, với sự có mặt của nhiều chuyên gia hàng đầu về số hóa tại Việt Nam, các diễn giả đã chia sẻ về kinh nghiệm triển khai chữ ký số, cơ sở pháp lý chữ ký số trên thế giới và tại Việt Nam, đồng thời nêu ra những thực trạng, hạn chế của quá trình số hóa trong nước.

Ông Ngô Hải Phan, Cục trưởng Cục kiểm soát Thủ tục Hành chính – Văn phòng Chính phủ cho biết, hiện nay việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến của người dân vẫn chiếm số lượng ít so với hồ sơ của doanh nghiệp.

“Dù điện tử hóa nhưng nhiều nơi vẫn yêu cầu người dân nộp bản sao công chứng, điều này khó đáp ứng được trong bối cảnh dịch Covid-19 vừa qua. Bên cạnh đó là chi phí để duy trì chữ ký số cá nhân so với chữ ký số doanh nghiệp khá cao khi cả năm người dân chỉ cần sử dụng 1-2 lần”, ông Ngô Hải Phan nói.

Không những vậy, theo ông Ngô Hải Phan, việc triển khai cung cấp dịch vụ công ở một số cơ quan hành chính vẫn mang tính hình thức, phong trào, thủ tục chưa thuận lợi. Vấn đề liên quan tới định danh, xác thực điện tử cũng đang hoàn thiện, chưa có giải pháp phù hợp cho người dân... Chính những nguyên nhân đó đang làm chậm quá trình số hóa thủ tục hành chính của người dân. Trên nguyên tắc, cải cách phải dẫn dắt, còn công nghệ là phương tiện phục vụ.

Số hóa giúp nền kinh tế sẽ phát triển nhanh chóng hơn 

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Đại Trí, Cục trưởng Cục Tin học và Thống kê Tài chính, Bộ Tài chính cho biết, ngay từ năm 2005, Kho bạc là một trong những cơ quan nhà nước đi đầu triển khai ứng dụng chữ ký điện tử và sau này là chữ ký số trong các giao dịch nội bộ. Việc triển khai chữ ký số tạo ra sự đột phá rất lớn trong hoạt động nghiệp vụ của ngành, tạo rất nhiều thuận lợi cho cho hoạt động của lĩnh vực thuế, hải quan và các lĩnh vực khác của ngành tài chính.

“Với đặc thù riêng của ngành thuế, nếu như đối tượng phục vụ là khoảng 1 triệu doanh nghiệp thì đối tượng hộ kinh doanh phải gấp 10 lần số đó. Vẫn còn rất nhiều khó khăn để có thể hoàn thành các mục tiêu, bao gồm khó khăn về nhận thức của người dân. Để có thể thay đổi nhận thức, chúng ta phải đưa ra giải pháp, những công nghệ thực sự thuận tiện để người dân không còn vin vào việc bất tiện, khó khăn và cả chi phí để không chịu thay đổi nhận thức”, ông Nguyễn Đại Trí cho biết.

Cũng tại hội thảo, nhiều diễn giả cùng bày tỏ sự quan ngại khi hình thức chữ ký số hiện nay, sử dụng USB token, phụ thuộc vật lý vào thiết bị PC, Laptop cũng như giới hạn về tốc độ, lượt ký và vấn đề chữ ký số từ xa (Remote Signing) cũng được đặc biệt quan tâm.

Theo ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Chứng thực Điện tử quốc gia – Bộ Thông tin và Truyền thông, hình thức ký số từ xa đã được triển khai trên thế giới được 1-2 năm nay. Nhiều đơn vị đã gửi hồ sơ tới bộ Thông tin và Truyền thông để được cấp phép cung cấp dịch vụ này. Trong thời gian tới, đơn vị nào đáp ứng được các điều kiện an toàn sẽ được phê duyệt.

“Việt Nam đang đi cùng xu hướng thế giới. Từ góc độ an toàn, chúng tôi khẳng định chữ ký số từ xa là giải pháp đảm bảo an toàn tương đương USB Token, nếu được kích hoạt trên điện thoại di động thì mức độ tiện dụng sẽ hơn USB Token rất nhiều”, ông Nghĩa cho hay.

Thể hiện sự tin tưởng với những tiềm năng mà chữ ký số và ký số từ xa có thể mang lại cho nền kinh tế, ông Đặng Hoàng Hải, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử - Bộ Công thương cho rằng, hiện nay chữ ký số hầu như ít được sử dụng trong thương mại điện tử, do nhiều yếu tố khách quan như tốc độ xử lý, việc sử dụng USB token không mang lại sự tiện lợi.

Công nghệ ký số từ xa với tính an toàn, bảo mật cao và tiện lợi sẽ góp phần tạo ra một môi trường lý tưởng cho các hoạt động thương mại, logistic, đặc biệt là thương mại điện tử. Điều này sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thời gian tới, ông Đặng Hoàng Hải khẳng định.

Cùng chia sẻ với các diễn giả tại Hội thảo, ông Ngô Diên Hy, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn VNPT cho biết, hiện nay Tập đoàn đã chuẩn bị đầy đủ về mặt hạ tầng, kỹ thuật đủ để triển khai dịch vụ SmartCA trên toàn quốc. Các hồ sơ pháp lý đã hoàn thiện và đang triển khai các thủ tục cuối cùng để Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép làm căn cứ pháp lý chính thức cho dịch vụ.

So với 2 hình thức ký số khác bằng Token và Sim PKI thì SmartCa là loại hình ký số thuận lợi nhất cho người dùng do không phụ thuộc vào nhà mạng, không phụ thuộc vào thiết bị, dễ dàng tích hợp với các ứng dụng ký số nên người dùng có thể sử dụng để ký các giao dịch từ cổng dịch vụ công, hợp đồng điện tử, các tờ khai thuế, hải quan,...