Bệnh tiểu đường tuýp 2 làm tăng tốc độ lão hóa não và suy giảm nhận thức

Các nhà khoa học đã chứng minh rằng quá trình lão hóa não bình thường tăng nhanh khoảng 26% ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 tiến triển so với những người không mắc bệnh, theo báo cáo của một nghiên cứu được công bố trên tạp chí eLife.

Các tác giả đã đánh giá mối liên hệ giữa sự lão hóa não điển hình và điều đã thấy ở bệnh tiểu đường tuýp 2, và quan sát thấy rằng bệnh tiểu đường tuýp 2 tuân theo một mô hình thoái hóa thần kinh tương tự như lão hóa, nhưng tiến triển nhanh hơn. Một hàm ý quan trọng của phát hiện này là ngay cả sự lão hóa não điển hình cũng có thể phản ánh những thay đổi trong quá trình điều tiết glucose của não bằng insulin.

Các kết quả cho thấy rằng vào thời điểm bệnh tiểu đường tuýp 2 được chẩn đoán, có thể đã có những tổn thương cấu trúc đáng kể đối với não. Do đó, các phương pháp nhạy bén để phát hiện những thay đổi liên quan đến bệnh tiểu đường đối với não là rất cần thiết.

Đã có bằng chứng rõ ràng về mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường tuýp 2 với suy giảm nhận thức, tuy nhiên rất ít bệnh nhân được đánh giá nhận thức toàn diện như một phần của quá trình chăm sóc lâm sàng của họ. Có thể khó phân biệt giữa lão hóa não bình thường bắt đầu ở tuổi trung niên và lão hóa não do bệnh tiểu đường gây ra. Cho đến nay, không có nghiên cứu nào so sánh trực tiếp những thay đổi về thần kinh ở những người khỏe mạnh trong suốt cuộc đời của họ với những thay đổi của những người cùng tuổi mắc bệnh tiểu đường.

Tiến sĩ Botond Antal đến từ Đại học Stony Brook, New York, Hoa Kỳ cho biết: "Các đánh giá lâm sàng định kỳ để chẩn đoán bệnh tiểu đường thường tập trung vào lượng đường trong máu, mức insulin và tỷ lệ phần trăm khối lượng cơ thể. Tuy nhiên, các tác động thần kinh của bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể tự bộc lộ trong nhiều năm trước khi chúng có thể được phát hiện bằng những biện pháp tiêu chuẩn, vì vậy vào thời điểm bệnh tiểu đường tuýp được chẩn đoán bằng các xét nghiệm thông thường, bệnh nhân có thể đã bị tổn thương não không thể hồi phục”.

Để xác định tác động của bệnh tiểu đường lên não so với quá trình lão hóa bình thường, nhóm nghiên cứu đã sử dụng bộ dữ liệu chức năng và cấu trúc não lớn nhất hiện có trong tuổi thọ con người: Dữ liệu của Ngân hàng Biobank của Anh từ 20.000 người từ 50 đến 80 tuổi. Bộ dữ liệu này bao gồm quét não và đo chức năng não và lưu giữ dữ liệu cho cả những người khỏe mạnh và những người được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng điều này để xác định những thay đổi não và nhận thức nào là cụ thể đối với bệnh tiểu đường, thay vì chỉ là lão hóa, và sau đó xác nhận những kết quả này bằng cách so sánh chúng với một phân tích tổng hợp của gần 100 nghiên cứu khác.

Phân tích của họ cho thấy cả lão hóa và bệnh tiểu đường tuýp 2 đều gây ra những thay đổi trong các chức năng điều hành như trí nhớ làm việc; học tập và tư duy linh hoạt; thay đổi tốc độ xử lý của não. Tuy nhiên, những người mắc bệnh tiểu đường đã giảm thêm 13,1% chức năng điều hành ngoài các tác động liên quan đến tuổi tác và tốc độ xử lý của họ giảm thêm 6,7% so với những người cùng tuổi không mắc bệnh tiểu đường. Phân tích tổng hợp này đối với các nghiên cứu khác cũng xác nhận phát hiện này: Những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có hiệu suất nhận thức thấp hơn rõ rệt và nhất quán so với những người khỏe mạnh cùng tuổi và có trình độ học vấn tương tự.

Nhóm nghiên cứu cũng so sánh cấu trúc và hoạt động của não giữa những người mắc và không mắc bệnh tiểu đường bằng cách sử dụng phương pháp quét MRI. Họ phát hiện ra sự sụt giảm chất xám của não theo tuổi tác, chủ yếu ở một vùng được gọi là thể vân bụng; rất quan trọng đối với các chức năng điều hành của não. Tuy nhiên, những người mắc bệnh tiểu đường thậm chí còn giảm rõ rệt hơn về chất xám ngoài các tác động điển hình liên quan đến tuổi tác; giảm thêm 6,2% chất xám ở thể vân bụng, nhưng cũng mất chất xám ở các vùng khác so với quá trình lão hóa bình thường.

Kết hợp với nhau, các kết quả cho thấy rằng các mô hình thoái hóa thần kinh liên quan đến bệnh tiểu đường loại 2 trùng lặp mạnh mẽ với các mô hình lão hóa bình thường, nhưng quá trình thoái hóa thần kinh đó được đẩy nhanh hơn. Hơn nữa, những tác động này lên chức năng não càng nghiêm trọng hơn khi thời gian mắc bệnh tiểu đường tăng lên. Trên thực tế, sự tiến triển của bệnh tiểu đường có liên quan đến việc tăng 26% tốc độ lão hóa não.

Tác giả cấp cao Lilianne Mujica-Parodi-Giám đốc Phòng thí nghiệm về chẩn đoán thần kinh tính toán kết luận: “Phát hiện của chúng tôi cho thấy bệnh tiểu đường tuýp 2 và sự tiến triển của nó có thể liên quan đến quá trình lão hóa não nhanh chóng, có khả năng do nguồn năng lượng sẵn có bị ảnh hưởng gây ra những thay đổi đáng kể đối với cấu trúc và chức năng của não”. Vào thời điểm bệnh tiểu đường được chẩn đoán, tổn thương này có thể đã xảy ra. Nhưng hình ảnh não có thể cung cấp một số liệu có giá trị lâm sàng để xác định và theo dõi những tác động nhận thức thần kinh liên quan đến bệnh tiểu đường. Kết quả của chúng tôi nhấn mạnh sự cần thiết của việc nghiên cứu các dấu hiệu sinh học dựa trên não cho loại 2 bệnh tiểu đường và các chiến lược điều trị nhắm mục tiêu cụ thể vào những tác động nhận thức thần kinh của nó.

Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2022-05-diabetes-brain-aging-cognitive-decline.html, 24/5/2022