Việt Nam dùng công nghệ giải trình tự gene xác định danh tính hài cốt liệt sĩ

Công nghệ giải trình tự gene thế hệ mới (NGS) được chuyển giao từ Hà Lan nhằm xác định danh tính những người mất tích trong chiến tranh trên quy mô lớn.

Giải trình tự gene thế hệ mới là công nghệ cho phép giải mã đồng thời hàng triệu đoạn ADN trong cùng lúc, qua đó giúp nâng cao hiệu suất của quá trình giải mã hệ gene người. Theo chương trình ký kết Kế hoạch triển khai Dự án hợp tác nâng cao năng lực định danh hài cốt trong chiến tranh giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) và Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP), sáng 31/10 tại Trung tâm giám định ADN, Viện Công nghệ sinh học, VAST, công nghệ mới này sẽ được chuyển giao cho Việt Nam.

GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho biết Trung tâm giám định ADN thuộc VAST là đơn vị đầu mối triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực định danh hài cốt trong chiến tranh. Theo kế hoạch này, các nhà khoa học sẽ tối ưu hóa công nghệ tách ADN từ mẫu xương cổ, phát triển kỹ thuật phân tích, áp dụng công nghệ giải trình tự gene thế hệ mới nhằm xác định danh tính những người mất tích trong chiến tranh trên quy mô lớn. "Việc này là phù hợp với điều kiện của các đơn vị giám định ADN tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay", GS Hoàng Hà nói.

Cán bộ Trung tâm Giám định ADN trao đổi với ông Tim Rieser (giữa), Cố vấn cao cấp về chính sách đối ngoại cấp cao của Thượng nghị sỹ Patrick Leahy (giữa) và bà Aler Grubbs, Giám đốc USAID. Ảnh: VAST

PGS.TS Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học, cho biết các chuyên gia từ Hà Lan sẽ phối hợp và giúp tối ưu công nghệ cho phía Việt Nam, đồng thời hỗ trợ công nghệ và hóa chất vật tư cùng một số thiết bị bổ sung. "Viện cũng gửi người sang Hà Lan để học hỏi, sau đó trở về triển khai trên đối tượng mẫu và các cơ sở giám định tại Việt Nam", ông Tiến nói với VnExpress.

Theo ông Tiến, trước đây Việt Nam áp dụng công nghệ cũ, khi đó phù hợp với điều kiện trong nước làm với quy mô nhỏ. Nhưng nay, xu hướng thế giới với các thiết bị phát triển và hỗ trợ xây dựng quy trình công nghệ, nên công nghệ cũ không còn phù hợp với chất lượng xương, giám định tăng lên cả về cỡ mẫu và yêu cầu chất lượng. "Trước mắt chưa đánh giá được công nghệ mới có thực sự phù hợp với điều kiện Việt Nam hay không, nhưng về mặt khoa học, công nghệ này được đánh giá phù hợp với điều kiện chất lượng mẫu xương và số lượng các mẫu ở Việt Nam".

Giai đoạn đầu số lượng mẫu đưa vào thực hiện sẽ được điều phối bởi Bộ Lao động Thương binh xã hội, Bộ Ngoại giao. "Con số ước chừng khoảng 100 mẫu đưa vào thử nghiệm để đánh giá quy trình công nghệ, sau đó xem xét có phù hợp để tiến hành trên diện rộng hay không", ông nói. Theo ông, bên cạnh yếu tố con người, cần phải thay đổi công nghệ, cập nhật theo tình hình phát triển chung về khoa học công nghệ thế giới cũng như thiết bị máy móc để áp dụng vào đặc thù của Việt Nam.

Phát biểu tại lễ ký kết, ông Patrick White, Giám đốc điều hành các chương trình của ICMP cho biết bản kế hoạch tạo nền tảng cho việc ứng dụng công nghệ giải trình tự ADN thế hệ mới nhằm xác định danh tính những người mất tích trong chiến tranh trên quy mô lớn. "ICMP hy vọng sẽ góp phần hỗ trợ Việt Nam tìm kiếm những người mất tích trong chiến tranh", ông nói.

Bản Kế hoạch có hiệu lực đến cuối năm 2024, nhằm triển khai Bản ghi nhớ ý định (MOI) về hợp tác hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh giữa Cơ quan Việt Nam tìm kiếm người mất tích (VNOSMP) và Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID). Trung tâm giám định ADN thuộc Viện Công nghệ sinh học, VAST là đơn vị kỹ thuật chính được giao nhiệm vụ để phối hợp ICMP (đối tác USAID) thực hiện.

Như Quỳnh