Có sự đồng nhất tư tưởng phương Tây trong nghiên cứu tài chính khởi nghiệp

Tính đồng nhất này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động nghiên cứu như tạo ra thành kiến và thiên vị, môi trường làm việc không thuận lợi để đưa ra và phát triển tư tưởng mới, và tăng nguy cơ hình thành điểm mù và giảm sự sáng tạo.

Sự ra đời của các chương trình thực tế về gọi vốn trong khởi nghiệp như Shark Tank giúp công chúng thấu hiểu hơn về quá trình tài chính trong khởi nghiệp. Bên cạnh đó, những trường hợp thất bại trong quản lý tài chính của các startup “kỳ lân” như WeWork càng khiến vấn đề này được quan tâm đặc biệt.


Tuy vậy, các nhà nghiên cứu ngờ rằng phần lớn các nghiên cứu về tài chính khởi nghiệp hiện nay đều bị ảnh hưởng của hệ tư tưởng phương Tây. Để kiểm chứng giả thiết này, các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Liên ngành (ISR) thuộc trường Đại học Phenikaa (Hà Nội) đã sử dụng lý thuyết Mindsponge và phương pháp trắc lượng để kiểm tra tính đồng nhất tư tưởng (ideological homogeneity) của nghiên cứu về tài chính khởi nghiệp. Và bài nghiên cứu mang tên “Assessing the ideological homogeneity in entrepreneurial finance research by highly cited publications”, đã được xuất bản vào ngày 11/5/2021 trên tạp chí Humanities and Social Sciences Communications thuộc hệ thống xuất bản Nature Research (tên cũ là Palgrave Communications).


Để tìm hiểu mặt bằng chung cũng như các khuynh hướng chính của một ngành nghiên cứu, phương pháp trắc lượng khoa học (đo lường thông số liên quan đến các xuất bản khoa học) thường được sử dụng. Tuy nhiên, trong bài nghiên cứu này, các tác giả đã tìm ra cách để đào sâu hơn về mặt tư tưởng thể hiện bởi kết quả phân tích. Nhóm tác giả đã kết hợp lý thuyết xử lý thông tin đa bộ lọc Mindsponge, một lý thuyết nền tảng do tác giả Vương Quân Hoàng đề xướng vào năm 2015 [1,2], để xem xét hai yếu tố chính của sự đơn hướng hệ tư tưởng: tính ưu thế (dominance) của một hệ tư tưởng nhất định, và tính chấp nhận thấp (low tolerance) đối với sự đa tư tưởng.


Có sự đơn hướng tư tưởng theo phương Tây (Bắc Mỹ và châu Âu) trong nghiên cứu tài chính khởi nghiệp trên cả ba cấp độ tác giả, tổ chức, và quốc gia. Ảnh minh họa: INT


Các tác giả đã xây dựng mô hình phân tích dựa trên lập luận: xem các bài nghiên cứu với lượng trích dẫn cao đại diện cho giá trị cốt lõi của hệ tư duy trong ngành, các nhà nghiên cứu là những cổng đánh giá sự tin tưởng, và hệ thống trích dẫn là bộ lọc giá trị thông tin. Kết quả phân tích 412 bài nghiên cứu về tài chính khởi nghiệp có số lượng trích dẫn cao từ cơ sở dữ liệu Web of Science, cho thấy bằng chứng rõ về sự tồn tại của sự đơn hướng tư tưởng theo phương Tây (Bắc Mỹ và châu Âu) trên cả ba cấp độ tác giả, tổ chức, và quốc gia. Trong những nghiên cứu được khảo sát, 17 tác giả và 20 tổ chức có ảnh hưởng lớn nhất đều thuộc Bắc Mỹ và châu Âu. Mỹ là nước đứng đầu về mức độ ảnh hưởng. Các nhóm nghiên cứu lớn nhất có thành viên đều là người phương Tây. Hợp tác nghiên cứu diễn ra chủ yếu chỉ giữa các nước phương Tây, với quốc gia đứng ở vị trí trung tâm các mối nối là Mỹ.

Tính đồng nhất hệ tư tưởng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động nghiên cứu như tạo ra thành kiến và thiên vị, môi trường làm việc không thuận lợi để đưa ra và phát triển tư tưởng mới, và tăng nguy cơ hình thành điểm mù và giảm sự sáng tạo.


Dựa trên kết quả nghiên cứu, các tác giả đề nghị ban biên tập và phản biện khoa học cũng như các nhà nghiên cứu cần có hành động tích cực để đa dạng hóa đề tài nghiên cứu và tăng cường trao đổi kiến thức.

Tư liệu tham khảo

[1] Vuong, Q. H. (2016). Global Mindset as the Integration of Emerging Socio-Cultural Values Through Mindsponge Processes: A Transition Economy Perspective. In J. Kuada (Ed.), Global Mindsets: Exploration and Perspectives (pp. 109–126). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315736396-8

[2] Vuong, Q. H., & Napier, N. K. (2015). Acculturation and global mindsponge: An emerging market perspective. International Journal of Intercultural Relations, 49, 354–367. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2015.06.003