Nhân giống hoa đồng tiền bằng nuôi cấy mô tối ưu tỉ lệ sống

Trong suốt sáu năm qua, kể từ khi cung cấp số lượng lớn giống hoa đồng tiền cho những người nông dân ở làng hoa Tây Tựu, (Hà Nội), Xuân Quan (Hưng Yên) hay Thanh Hóa, Mộc Châu (Sơn La)…, Công ty Hoa Florist Việt Nam vẫn giữ nguyên giá.

Kỹ sư máy tính đi trồng hoa

Những ngày giữa tháng 7 nắng nóng, hơn 20 nhân viên trong phòng nuôi cấy mô và công nhân của Công ty TNHH Florist Việt Nam đang khẩn trương làm việc. Với họ đây là giai đoạn cao điểm chuẩn bị hoa giống trồng vụ tết của bà con. Trong phòng nuôi cấy mô, những đôi tay thoăn thoắt đang cắt cây, nhân nhanh chồi và cụm chồi; tách cây... Hàng vạn cây giống được xếp trên giá kệ trong phòng sáng với môi trường nhiệt độ, ánh sáng lý tưởng chờ lên khỏe mạnh rồi mang ra khu nhà kính chờ ra ngôi thành cây giống khỏe mạnh giao cho bà con.


Nhân viên công ty Florist thực hiện thao thác nhân nhanh chồi và cụm chồi. Ảnh: BN

“Để có được sự phối hợp nhịp nhàng như vậy, tôi và những người cộng sự của mình đã mất 6 năm để hoàn thiện quy trình nhân giống hoa đồng tiền bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào” – anh Lê Vĩnh – Giám đốc Công ty cho biết. Niềm vui của anh càng được nhân lên khi quy trình này mới được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích số 2-0002633.

Anh tin rằng, chiếc bằng này sẽ giúp mình có nhiều cơ hội cạnh tranh trên thị trường cung cấp cây giống hoa đồng tiền – nơi mà doanh nghiệp của anh đang chiếm khoảng 20-25% thị phần khu vực phía Bắc.

Hơn mười năm trước, từ một kỹ sư công nghệ thông tin, anh Lê Vĩnh rẽ bước sang đầu tư trồng hoa lan với mong muốn “ Tạo ra một công việc phù hợp để những người trong gia đình có thể tham gia làm cùng”. Làm gì bây giờ? Làm nông nghiệp là phù hợp nhất, thời điểm ấy, hoa lan được ít người trồng và có lợi nhuận nên anh bắt tay vào làm, nhưng vì thiếu kinh nghiệm cộng với nguồn giống đầu vào không chuẩn, chất lượng giống không ổn định nên hiệu quả sản xuất không cao. Thất bại đó khiến anh nhận ra “muốn làm nông nghiệp lâu dài, phải chủ động được nguồn giống”. Anh bắt đầu tìm tòi và nghiên cứu và lựa chọn cây hoa đồng tiền để bắt đầu hành trình của mình.

Anh Lê Vĩnh kể lại: “Thời điểm ấy thị trường xuất hiện nhu cầu trồng hoa đồng tiền trong chậu nên nhu cầu về giống là rất lớn. Hai nguồn cung cấp giống chính trên thị trường là Đà Lạt và giống nhập khẩu từ Hà Lan, Trung Quốc. Một số viện trường ở ngoài Bắc có làm nhưng quy mô sản xuất không lớn. Nhân dịp tham dự festival hoa Đà Lạt cùng đoàn doanh nghiệp TP Hà Nội, tôi đã có cơ hội tham quan các phòng nuôi cấy mô ở đây ”.

Anh tranh thủ đọc thêm sách, rồi tìm đến các Viện nông nghiệp, đến các nhà vườn chuyên trồng hoa để học hỏi kinh nghiệm. Anh Lê Vĩnh hào hứng nói “nhờ cái gốc nông dân mà khi nói chuyện anh được các bác trồng hoa rất quý, chia sẻ nhiều kinh nghiệm hay”. Anh cũng mạnh dạn tuyển dụng các sinh viên ngành công nghệ sinh học từ Học viện Nông nghiệp, Đại học Nông lâm Thái Nguyên về rồi gửi vào các nhà vườn chuyên hợp tác với nước ngoài trong Đà Lạt học thêm về quy trình nuôi cấy mô và kỷ thuật trồng hoa.

Trong quy trình nhân giống hoa đồng tiền bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào, theo anh Vĩnh, 2 bước quan trọng quyết định chất lượng và tỷ lệ sống của cây là bước tạo nguồn vật liệu ban đầu( tạo cây bố mẹ) và bước ra ngôi ngoài vườn ươm(từ phòng sáng có điều kiện khí hậu lý tưởng đến nhà kính ươm cây có khí hậu tương đương nhiệt độ ngoài trời). Để tạo được nguồn vật liệu ban đầu chuẩn, “Cái này đòi hỏi kỹ thuật và kinh nghiệm. Chúng tôi góp nhặt được từ quá trình nghiên cứu và đi học hỏi nhiều nơi” – anh nói. Thực tế, đây mới chỉ là thành công bước đầu. Chính anh cũng không thể ngờ rằng, cái khó khăn còn kéo dài thêm tới 2 năm sau đó, khi cây đã phát triển khỏe mạnh trong phòng nuôi cấy mô với điều kiện ổn định nhưng cứ đưa ra ngoài vườn ươm ươm trồng là chết sạch.


Cây hoa đồng tiền giống chuẩn bị được xuất đi cho các nhà vườn. Ảnh: BN

Về lý thuyết, hoa đồng tiền sẽ phát triển tốt trong điều kiện nhiệt độ từ 20-25 độ và độ ẩm từ 60-70%. Dù đã làm theo hướng dẫn, xây dựng hệ thống nhà kính tiêu chuẩn,sử dụng hệ thống làm mát cooling pad,.. nhưng ra cây vẫn không được. Anh không nhớ có bao nhiêu vạn cây đã chết trong suốt 1 năm sau đó, có những lúc nản “anh định thôi”, dù đã tìm mọi cách.

Trong lúc khó khăn, anh nghĩ ra ý tưởng gửi các bịch cây này tới các nhà vườn ở các vùng khác nhau nhờ ra ngôi giúp. Một năm trời sau đó, anh Vĩnh tiếp tục gửi đi hàng chục vạn cây tới các nhà vườn ở làng hoa Tây Tựu (Hà Nội), Xuân Quan (Hưng Yên), Mộc Châu (Sơn La) và cả các viện nghiên cứu... Anh bảo muốn đo lường sự ảnh hưởng của khí hậu, nhiệt độ… đến sự ra ngôi để rút kinh nghiệm.

“Trong ngần ấy nơi chỉ có một hộ trồng hoa ở Xuân Quan là ra ngôi được. Tôi tiếp tục gửi thêm cả chục vạn cây đều trong năm để khẳng định rõ ràng, khí hậu miền Bắc hoàn toàn có thể ra ngôi được hoa đồng tiền ”, anh nói. Anh nhận ra điểm mấu chốt nằm ở tính ổn định của ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và chất lượng giá thể ra ngôi. Ví như giá thể hạt to và hạt nhỏ sẽ có mức độ giữ ẩm và dinh dưỡng khác nhau. Giá thể sạch có bổ sung thêm dinh dưỡng cũng quyết định chất lượng ra ngôi, vì khi ấy cây còn yếu và dinh dưỡng cũng phải ở mức phù hợp không quá nhiều không quá ít.

“Tôi thấy khuyết điểm của mình là không được học cơ bản nên cứ loay hoay mà quên mất rằng phải đi giải quyết từ gốc của vấn đề” – anh Vĩnh nói. Từ thời điểm đó đến nay, Florist của anh Vĩnh tự tin cung cấp giống hoa đồng tiền số lượng lớn cho bà con quanh khu vực miền Bắc.

Tối ưu hóa quy trình sản xuất để giữ giá bán

6 năm qua, kể từ khi bắt đầu bán giống hoa đồng tiền trên thị trường, Florist vẫn kiên định giữ giá bán ổn định, không tăng giá dù vật tư và giá nhân công ngày càng tăng. “Đây là chiến lược về giá của Florist giúp bà con yên tâm sản xuất. Để có lợi nhuận, tôi tăng hiệu quả sản xuất bằng cách tối ưu tỷ lệ cây sống từ phòng nuôi cấy mô đến khi ra ngôi ngoài vườn ươm”, anh Vĩnh tâm sự.

Với số lượng hàng triệu cây giống được đưa ra thị trường mỗi năm, nếu nâng cao được tỷ lệ sống thêm 5%-10% sẽ bù đắp lại phần chi phí tăng lên. Hiện tại cây con hoàn chỉnh đưa ra vườn ươm đạt tỷ lệ sống trên 80% sau 30 ngày ươm trồng. Sáu năm qua anh và các cộng sự đều cố gắng tối ưu từng khâu, từ tuyển chọn giống gốc để tạo chồi mẫu ban đầu cho đến điều chỉnh số lượng cây trong bịch, thời gian nuôi cấy, tỷ lệ dinh dưỡng trong môi trường…. để lứa cây sau khỏe mạnh phát triển hơn lứa trước. Hay khi thời tiết mát mẻ sẽ tăng số lượng đưa cây ra vườn ươm và giảm khi thời tiết khắc nghiệt.


Công nhân phun nước cho vườn đồng tiền giống. Ảnh: BN

Anh bảo, là con nhà nông nên thấu hiểu bà con. Nếu bà con mua cây từ thương lái, rất ít được bảo hành về chất lượng, lô nào đẹp thì cây tốt có lãi, lô xấu thì chịu lỗ. Về phía mình, Florist chịu trách nhiệm bảo hành cho bà con từ khi giao giống, cây nào chết, trồng bị hao hụt thì bù, trong quá trình trồng có vấn đề gì thì tư vấn cụ thể. “Quan điểm là giống phải chất lượng. Bà con trồng có hiệu quả về kinh tế, năm sau mới tiếp tục sử dụng giống của mình”, anh nói.

Hiện Florist Việt Nam sở hữu 2 bộ giống hoa đồng tiền, trong đó, có hơn mười giống đồng tiền cao trồng để cắt cành và hơn 10 giống đồng tiền trung (medium) để trồng chậu. Nói về việc đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ, anh Lê Vĩnh tiết lộ, ý định này đã có từ khi anh bắt tay vào nghiên cứu, vì muốn xây dựng doanh nghiệp theo hướng ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao với các bước đi bài bản và bền vững. Chỉ khi đạt được mục tiêu ấy, anh mới có thể đưa tên tuổi doanh nghiệp của mình vượt khỏi biên giới.

“Tôi muốn phát triển hoa đồng tiền sẽ trở thành sản phẩm chủ lực để mỗi khi nhắc tới hoa đồng tiền, người trồng và chơi hoa sẽ nhắc tới Florist” – anh Vĩnh nói.

Người đứng đầu doanh nghiệp này cũng tiết lộ, anh đã bước đầu đầu tư một phòng nghiên cứu nhỏ và bắt tay vào việc nghiên cứu giống mới, dù biết rằng chặng đường này còn rất gian nan.

Bích Ngọc (Bài viết hợp tác giữa Cục SHTT và báo KHPT)